CBSE рдФрд░ рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдмोрд░्рдб, рдХрдХ्рд╖ा 11 рдЕрд░्рдерд╢ाрд╕्рдд्рд░
рд╕्рдорд░рдгीрдп рдмिрди्рджु-
- рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рдЖँрдХрдб़े рдЬрдЯिрд▓ рд╣ोрддे рд╣ैं рдЕрддः рдЙрди्рд╣ें рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдПрд╡ं рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рд░ुрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЖँрдХрдб़ों рдХे рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг рдХी рддीрди рд╡िрдзिрдпां-
- рд╕ाрд░рдгीрдпрди рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг
- рдЪिрдд्рд░рдордп рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг
- рдЧ्рд░ाрдлीрдп рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг
- рд╕ाрд░рдгीрдпрди рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг-рдЗрд╕рдоें рдЖँрдХрдб़ों рдХो рд╕्рддрдо्рднों рддрдеा рдкंрдХ्рддिрдпों рдХे рд░ुрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╡िрдзि рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рд▓ाрдн рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдЖँрдХрдб़ों рдХो рдкुрдиः рд╕ांрдЦ्рдпिрдХीрдп рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рддрдеा рдиिрд░्рдгрдп рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХे рд▓िрдП рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХрд░рддा рд╣ै।рд╕ाрд░рдгी рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै рдХि рдЕрдЪ्рдЫी рд╕ाрд░рдгी рдХे рднाрдЧों рдХो рдЬाрдиा рдЬाрдпे рдЬिрд╕рдХे рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рдХ्рд░рдордмрдж्рдз рддрд░ीрдХे рд╕े рд╕ाрд░рдгी рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ो рд╕рдХे। рд╕ाрд░рдгी рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рд╕рдмрд╕े рд╕рд░рд▓ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдЖँрдХрдб़ों рдХा рд╕्рддрдо्рднों рдФрд░ рдкंрдХ्рддिрдпों рдоें рдХुрдЫ рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрдд्рдордХ рдиोрдЯ рдХे рд╕ाрде рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиा рд╣ै।рдЧुрдгों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдПрдХ рдЧुрдгी, рдж्рд╡िрдЧुрдгी рдФрд░ рдмрд╣ुрдЧुрдгी рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕ाрд░рдгीрдпрди рдоें рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫी рд╕ाрд░рдгी рдж्рд╡िрдЧुрдгी рдоें рдиिрдо्рди рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै-
- рд╕ाрд░рдгी рд╕ंрдЦ्рдпा
- рд╢ीрд░्рд╖рдХ
- рд╕्рддрдо्рдн рд╢ीрд░्рд╖рдХ (Caption)
- рдкंрдХ्рддि рд╢ीрд░्рд╖рдХ (Row)
- рд╕ाрд░рдгी рдХा рдЖрдХाрд░
- рдоाрдкрди рдХी рдЗрдХाрдИ
- рд╕्рд░ोрдд рдиोрдЯ
- рдлुрдЯрдиोрдЯ (Footnote)рд╕ाрд░рдгी рд╕ंрдЦ्рдпाрд╢ीрд░्рд╖рдХ ........(рд╢ीрд░्рд╖ рдиोрдЯ) ........
рдкंрдХ्рддि рд╢ीрд░्рд╖рдХ | рд╕्рддрдо्рдн | рдХुрд▓ (рдкंрдХ्рддि) | |
|
|
|
|
рдХुрд▓ (рд╕्рддрдо्рдн) |
|
|
|
- рдЪिрдд्рд░ीрдп рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг- рдЗрд╕ рд╡िрдзि рдоें рдкाрда्рдп рддрдеा рд╕ाрд░рдгीрдкрди рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг рдХि рддुрд▓рдиा рдоें рдЖँрдХрдб़ों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЖँрдХрдб़ों рдХा рдк्рд░рднाрд╡рдкूрд░्рдг рдФрд░ рдХाрд▓्рдкрдиिрдХ рддрдеा рддुрд▓рдиाрдд्рдордХ рдЕрдз्рдпрдпрди рдЖрд╕ाрди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।рдЪिрдд्рд░ рд╕ाрд░рдгी рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдХрдо рдпा рдЕрдзिрдХ рд╢ुрдж्рдз рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕ाрдоाрди्рдп рдк्рд░рдпोрдЧ рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг рдХे рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै рдЙрдирдоें рдХुрдЫ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдиिрдо्рди рд╣ै –
- рдЬ्рдпाрдоिрддीрдп рдЪिрдд्рд░
- рдЖрд╡ृрдд्рддि рдЪिрдд्рд░
- рд░ेрдЦीрдп рдЧ्рд░ाрдл
- рдЬ्рдпाрдоिрддीрдп рдЪिрдд्рд░- рдЗрд╕ рд╢्рд░ेрдгी рдоें рджрдг्рдб рдЖрд░ेрдЦ рддрдеा рд╡ृрдд्рддीрдп рдЖрд░ेрдЦ рдЖрддे рд╣ैं।рджрдг्рдб рдЖрд░ेрдЦ- рджрдг्рдб рдЖрд░ेрдЦ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд░्рдЧ рдХे рдЖँрдХрдб़ों рдХे рд▓िрдпे рдЖрдпрддाрдХाрд░ рджрдг्рдб рдХा рд╕рдоूрд╣ рд╣ै। рджрдг्рдб рдХी рдКँрдЪाрдИ рдпा рд▓рдо्рдмाрдИ рдЖँрдХрдб़े рдХे рдкрд░िрдоाрдг рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддी рд╣ै рджрдг्рдб рдЖрд░ेрдЦ рдХे рджрдг्рдб рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдЙрдирдХी рд╕ाрдкेрдХ्рд╖िрдХ рдКँрдЪाрдИ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдЖँрдХрдб़ों рдХा рддीрд╡्рд░рддрд░ рддुрд▓рдиा рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै।рдЙрджाрд╣рд░рдг-
Year | 1989 | 1990 | 1991 | 1992 | 1993 |
Profit | 10 | 12 | 18 | 25 | 42 |
- рд╡ृрдд्рддीрдп рдЪिрдд्рд░-рдпрд╣ рдПрдХ рдШрдЯрдХ рдЪिрдд्рд░ рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╡ृрдд्рдд рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЖрдиुрдкाрддिрдХ рд░ुрдк рд╕े рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдШрдЯрдХों рдХे рдордз्рдп рд╡िрднाрдЬिрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕े рдкाрдИ рдЪाрд░्рдЯ, рд╡ृрдд्рддीрдп рдЖрд░ेрдЦ, рдкिрдЬ्рдЬा рдЪाрд░्рдЯ рдФрд░ рд╕ेрдХ्рдЯрд░ рдЖрд░ेрдЦ рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।рд╡ृрдд्рдд рдШрдЯрдХों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡िрднिрди्рди рднाрдЧों рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рд╣ोрддा рд╣ै рддрдеा рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡िрднाрдЬрди рдХे рд▓िрдП рд╡ृрдд्рдд рдХे рдХेрди्рдж्рд░ рд╕े рдкрд░िрдзि рддрдХ рд╕ीрдзी рд░ेрдЦा рдЦींрдЪी рдЬाрддी рд╣ै।
- рд╡ृрдд्рддीрдп рдЪिрдд्рд░ рд╡рд░्рдЧ рдХे рдиिрд░рдкेрдХ्рд╖ рдоूрд▓्рдп рд╕े рдирд╣ीं рдмрдиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд░्рдЧ рдХा рдоूрд▓्рдп рдХुрд▓ рдоूрд▓्рдп рдХे рдк्рд░рддिрд╢рдд рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
- рд╡ृрдд्рдд рдХो 3.6реж (360/100) рдХे 100 рд╕рдоाрди рднाрдЧो рдоें рдмाँрдЯा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдШрдЯрдХ рдХोрдгीрдп рдоाрди рдХो рд╡ृрдд्рдд рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрд╕рдХे рдк्рд░рддिрд╢рдд рднाрдЧ рдХो 3.6реж рд╕े рдЧुрдгा рдХрд░ рдХे рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
- рдпрд╣ рдЬाрдирдиा рд░ुрдЪिрдкूрд░्рдг рд╣ै рдХि рдЖँрдХрдб़ों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдШрдЯрдХों рдХो рдаीрдХ-рдаीрдХ рд╡ृрдд्рдд рдоें рджрд░्рд╢ाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рд╕рдордоाрдд्рд░ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╢рд░्рдд рд╣ै рдХि рдЙрдирдХे рдиिрд░рдкेрдХ्рд╖ рдоूрд▓्рдп рдХो рдк्рд░рддिрд╢рдд рдоूрд▓्рдп рдоें рдмрджрд▓рдиे рдХे рдЙрдкрд░ाрди्рдд рд╣ी рд╡ृрдд्рддीрдп рдЖрд░ेрдЦ рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрдпे।
- рдЧ्рд░ाрдлीрдп рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдгрдЖрд╡ृрдд्рддि рдЪिрдд्рд░– рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рдЖрд╡ृрдд्рддि рд╡िрддрд░рдг рдХे рд░ुрдк рдоें рдЖँрдХрдб़े рд╕ाрдоाрдпрдд рдЖрд╡ृрдд्рддि рдЪिрдд्рд░ों рдЬैрд╕े рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░, рдмрд╣ुрднुрдЬ рддрдеा рдУрдЬाрдЗрд╡ рд╡рдХ्рд░ рдХे рд░ुрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं।рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░- рдпрд╣ рдПрдХ рдж्рд╡िрд╡ीрдоिрдк рдЪिрдд्рд░ рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рд╡рд░्рдЧ рдЕрди्рддрд░ाрд▓ рддрдеा рдЙрдирдХी рдЖрд╡ृрдд्рддिрдпों рдХो рдЖрдпрдд рдХे рд░ुрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдХे рдмрдиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
- рдЖँрдХрдб़ों рдХो рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░ рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдпрдд рдХी рдКँрдЪाрдИ (рдЖрд╡ृрдд्рддि) рдФрд░ рдЖрдзाрд░ (рд╡рд░्рдЧ рдЕрди्рддрд░ाрд▓) рд╣ोрддा рд╣ै।
- рдЦрдг्рдбिрдд рдЪрд░ рдХे рд▓िрдП рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░ рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ी рд╣ै।
- рдпрджि рд╡рд░्рдЧ рд╕рддрдд рдирд╣ी рд╣ै рддो рдкрд╣рд▓े рдЙрди्рд╣े рд╕рддрдд рд╡рд░्рдЧ рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
- рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░ рдоें рджो рдЖрдпрдд рдХे рдордз्рдп рдХोрдИ рд░िрдХ्рддрддा рдирд╣ीं рд░рд╣рддी рдЬрдмрдХि рджрдг्рдб рдЖрд░ेрдЦ рдоें рдРрд╕ा рд╣ोрддा рд╣ै।
- рджрдг्рдб рдЖрд░ेрдЦ рдоें рдЖрдпрдд рдХी рдЪौрдб़ाрдИ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдирд╣ी рд╣ोрддी рдЬрдмрдХि рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░ рдоें рдКрдЪाрдИ рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЪौрдб़ाрдИ рднी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ोрддी рд╣ै।
- рдмрд╣ुрднुрдЬ- рдЖрд╡ृрдд्рддि рдмрд╣ुрднुрдЬ рдЪाрд░ рдпा рдЪाрд░ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд░ेрдЦाрдУं рд╕े рдШिрд░ी рд╣ुрдИ рд╣ोрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░ рдХा рд╡िрдХрд▓्рдк рд╣ै рдФрд░ рдЖрдпрдд рдЪिрдд्рд░ рд╕े рд╣ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдПрдХ рдЖрд╡ृрдд्рддि рдмрд╣ुрднुрдЬ рдЖрдпрддрдЪिрдд्рд░ рдХे рдЕрдиुрд░ुрдк рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╡рдХ्рд░ рд╣ै। рдЗрд╕े рдмрдиाрдиे рдХी рд╕рдмрд╕े рд╕ाрдоाрди्рдп рд╡िрдзि рд╣ै- рдЖрдпрддрдЪिрдд्рд░ рдХे рд╢ीрд░्рд╖ рдордз्рдп рдмिрди्рджुрдУं рдХो рд╕рд░рд▓ рд░ेрдЦा рдж्рд╡ाрд░ा рдоिрд▓ाрддे рд╣ुрдП рджोрдиों рд╕िрд░ों рдХो рдмрдв़ाрдХрд░ рдЖрдзाрд░ рд░ेрдЦा рддрдХ рдмрди्рдж рдХрд░ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
- рдУрдЬाрдЗрд╡ рдпा рд╕ंрдЪрдпी рдЖрд╡ृрдд्рддि рд╡рдХ्рд░- рдУрдЬाрдЗрд╡ рдХो рд╕ंрдЪрдпी рдЖрд╡ृрдд्рддि рд╡рдХ्рд░ рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЬैрд╕ा рдХि рд╕ंрдЪрдпी рдЖрд╡ृрдд्рддि рдХे рджो рдк्рд░рдХाрд░ (рд╕े рдХрдо) рдпा (рд╕े рдЕрдзिрдХ) рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЕрддः рд╣рдоाрд░े рдкाрд╕ рджो рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╕ंрдЪрдпी рдЖрд╡ृрдд्рддि рд╡рдХ्рд░ рд╣ै। рдЖрд╡ृрдд्рддि рдмрд╣ुрднुрдЬ рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЗрд╕рдоें y-рдЕрдХ्рд╖ рдкрд░ рд╕ंрдЪрдпी рдЖрд╡ृрдд्рддि рдХो рджрд░्рд╢ाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рддрдеा x - рдЕрдХ्рд╖ рдкрд░ рд╡рд░्рдЧ-рдЕंрддрд░ाрд▓ рдХो। “рд╕े рдХрдо” рд╡िрдзि рдоें рд╡рд░्рдЧ рдЖрд╡ृрдд्рддि рдоें рдкिрдЫрд▓े рд╡рд░्рдЧ рдЕंрддрд░ाрд▓ рдХी рдЖрд╡ृрдд्рддिрдпों рдХो рдЬोрдб़ा рдЬाрддा рд╣ै рдЬрдмрдХि “рд╕े рдЕрдзिрдХ” рдоें рдШрдЯाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрдиुрд░ुрдк рд╡рд░्рдЧ рдЕंрддрд░ाрд▓ рдХी рдКрдкрд░ी рдФрд░ рдиिрдо्рди рд╕ीрдоा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЕंрдХिрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рддрдеा рдк्рд░ाрдк्рдд рдмिрди्рджुрдУ рдХो рдоुрдХ्рдд рд╣рд╕्рдд рд╕े рдоिрд▓ा рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рджो рд╕ंрдЪрдпी рдЖрд╡ृрдд्рддि рд╡рдХ्рд░ों рдХी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ोрддी рд╣ै рдХि рдЗрдирдХा рдк्рд░рддिрдЪ्рдЫेрджрди рдкрдж рдоाрдз्рдпिрдХा рдХा рдоूрд▓्рдп рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै।
- рдХाрд▓िрдХ рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा рдЧ्рд░ाрдл рдпा рд░ेрдЦीрдп рдЧ्рд░ाрдл- рдЖँрдХрдб़ों рдХे рдЪिрдд्рд░ीрдп рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг рдХी рд░ेрдЦीрдп рдЧ्рд░ाрдл рд╡िрдзि рдХो рдХाрд▓िрдХ рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा рдЧ्рд░ाрдл рд╡िрдзि рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рд╕рдордп (рдШंрдЯा, рдоिрдирдЯ, рд╕ेрдХрдг्рдб, рджिрди, рдорд╣ीрдиा, рд╡рд░्рд╖ рдЗрдд्рдпाрджि) рдХो x-рдЕрдХ्рд╖ рдкрд░ рдЕंрдХिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рддрдеा рдЖрд╢्рд░िрдд рдЪрд░ рдХो Y рдЕрдХ्рд╖ рдкрд░ рдЕंрдХिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рддрдеा рдЖрд╢्рд░िрдд рдЪрд░ рдХो Y-рдЕрдХ्рд╖ рдкрд░ рдЕंрдХिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдЗрди рдмिрди्рджुрдУं рдХो рд╕рд░рд▓ рд░ेрдЦा рд╕े рдоिрд▓ाрдиे рдкрд░ рд░ेрдЦीрдп рдЧ्рд░ाрдл рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ाрдордпिрдХ рдЪрд▓рди (рдЯ्рд░ेрдб) рдХो рд╕рдордЭрдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ै।